Hàng triệu trẻ em trên toàn quốc đã bắt đầu kỳ nghỉ hè năm 2024, tần suất tham gia các hoạt động ngoại khóa, đi du lịch và về quê thăm ông bà gia tăng đột biến, làm tăng nguy cơ trẻ mắc các bệnh theo mùa như sởi, ho gà, cúm, viêm phổi do phế cầu, viêm màng não, viêm não Nhật Bản… Trong khi đó, tình hình dịch bệnh trên cả nước đang diễn biến vô cùng phức tạp, nhiều trẻ lại chưa được phụ huynh để tâm cho đi tiêm vắc xin hoặc tiêm vắc xin không đầy đủ, trễ lịch hoặc bỏ quên mũi nhắc.

Đây cũng là lý giải cho sự quay trở lại của các ca bệnh mới sau nhiều năm “vắng bóng”, đồng thời các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác xuất hiện sớm từ đầu năm nay đang có xu hướng gia tăng số ca mắc và biến chứng bệnh nặng, tập trung chủ yếu ở nhóm trẻ tiền học đường, học sinh tiểu học và trung học, đe dọa nguy cơ di chứng tàn tật suốt đời nếu không có biện pháp phòng bệnh từ sớm.

Thông tin được các chuyên gia chia sẻ rất hữu ích trong chương trình “TIÊM VẮC XIN NÀO ĐỂ BẢO VỆ TRẺ EM TRONG KỲ NGHỈ HÈ?” diễn ra vào tối ngày 07/06/2024, có sự tham gia của:

1. ThS Nguyễn Diệu Thúy – Chuyên viên Y khoa, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC;
2. BS Trần Huỳnh Tấn – Quản lý Y khoa Vùng TP.HCM, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC;
3. BS.CKI Nguyễn Đông Bảo Châu – Bác sĩ Khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.

Mở đầu chương trình tư vấn, các chuyên gia đã cập nhật những diễn biến mới nhất về tình hình bệnh dịch truyền nhiễm nguy hiểm trong mùa hè tại Việt Nam. Đáng chú ý, chỉ trong 5 tháng đầu năm, Việt Nam đã ghi nhận hơn 200 ca mắc sởi và hàng trăm ca mắc ho gà tại các tỉnh thành trên khắp cả nước, chỉ tính riêng Hà Nội đã ghi nhận gần 100 ca ho gà tại 25 quận, huyện. Điều đáng lo ngại là hầu hết các ca mắc bệnh chủ yếu tập trung ở những đối tượng là trẻ em chưa được tiêm chủng hoặc chưa tiêm đầy đủ các liều vắc xin theo khuyến cáo.

Các bệnh truyền nhiễm khác như cúm A, cúm B, viêm não Nhật Bản, viêm màng não, dại… cũng được ghi nhận có nhiều ca mắc và biến chứng nặng ở nhiều địa phương trên cả nước, thậm chí đã có ca tử vong. Cúm A và cúm B tiếp tục bùng phát theo mùa, gây ra không ít ca bệnh nặng trên cả nước, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch yếu như trẻ em và người cao tuổi, thậm chí đã có ghi nhận về trường hợp tử vong do cúm A/H5N1 tại tỉnh Khánh Hòa và trường hợp đầu tiên mắc cúm A/H9N2 tại tỉnh Tiền Giang. Bên cạnh đó, viêm não Nhật Bản và viêm màng não, mặc dù ít phổ biến hơn, nhưng cũng đã xuất hiện tại nhiều khu vực, đe dọa sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trong bối cảnh thời tiết mùa hè nắng nóng và ẩm ướt như hiện nay. Nhiều địa phương cũng đang ghi nhận số ca mắc bệnh dại tăng cao thậm chí như tỉnh Đồng Nai đã phát hiện 15 ổ chó dại cắn người từ đầu năm đến nay.

Lý giải cho bối cảnh dịch tễ trên, BS.CKI Nguyễn Đông Bảo Châu – Bác sĩ Khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, đặc trưng thời tiết của mùa hè tại các quốc gia nằm trên đường xích đạo và cận xích đạo, trong đó có Việt Nam là nắng nóng và độ ẩm cao, cùng với tác động của hiện tượng  biến đổi khí hậu toàn cầu El Nino, tạo điều kiện cho nhiều loại virus và vi khuẩn phát triển và hoạt động mạnh mẽ, gây ra nhiều bệnh dịch nguy hiểm như các bệnh về hô hấp, tiêu hóa, da liễu và bệnh lây truyền qua động vật (như chó cắn hoặc muỗi đốt).

Ngoài ra, mùa hè cũng là thời điểm hàng triệu trẻ em trên cả nước được nghỉ học, nhiều gia đình thường chọn về quê hoặc đi du lịch đến những nơi đông đúc. Việc  tiếp xúc gần gũi với thiên nhiên hoặc tiếp xúc với môi trường đông người, đặc biệt là những người mang mầm bệnh không triệu chứng (người lành mang trùng), làm tăng nguy cơ trẻ mắc bệnh, cộng với kiểu thời tiết ẩm ương khó chịu của mùa hè khiến đề kháng của trẻ bị suy giảm, bệnh dễ diễn biến nặng, nguy cơ cao biến chứng nguy hiểm. Việc hoạt động thể lực, vui chơi quá mức dưới trời nắng nóng cũng tiềm ẩn nguy cơ say nắng, mệt lả, mất nước và điện giải.

Hơn nữa, nhiều phụ huynh hiện nay vẫn lầm tưởng rằng mùa hè không có nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, nhưng thực tế lại khác, các bệnh như sởi, quai bị, rubella, cúm, viêm phổi, thủy đậu… đều có xu hướng gia tăng, thậm chí gia tăng phi mã trong mùa hè. Đồng thời, các bệnh liên quan đến não như viêm màng não và viêm não Nhật Bản cũng diễn biến phức tạp hơn, có thể gây biến chứng thần kinh nghiêm trọng, di chứng suốt đời, đe dọa sức khỏe, ảnh hưởng đến khả năng tiếp thu, học hỏi, phát triển trong quá trình học tập và thậm chí đe dọa tính mạng của trẻ.

Đáng báo động hơn, năm 2024 nằm trong chu kỳ 2 – 4 năm của sự gia tăng mạnh mẽ của một số bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Chỉ trong 4 tháng đầu năm 2024, Việt Nam ghi nhận 130 ca sởi, tăng 1,4 lần so với cùng kỳ 2023 và dự báo sẽ tiếp tục gia tăng trong các tháng tiếp theo. Vừa qua, Sở Y tế TP.HCM đã thông báo, bệnh sởi đã xuất hiện ca mắc ở TP.HCM sau 1 năm “vắng mặt”, thành phố ghi nhận 4 trường hợp trẻ mắc bệnh sởi trong năm 2024, tất cả đều chưa được tiêm vắc xin phòng bệnh. Trong khi đó, sởi lây lan mạnh qua đường hô hấp, một trẻ mắc bệnh có thể lây cho 12 – 18 người khác trong cộng đồng nếu chưa được tiêm chủng hoặc chưa có miễn dịch với sởi. Điều này gióng lên hồi chuông cảnh báo về nguy cơ bùng phát dịch nếu tỷ lệ tiêm vắc xin không được cải thiện.

Theo ThS. Nguyễn Diệu Thúy – Chuyên viên Y khoa, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC, ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 và tình trạng thiếu hụt vắc xin trong chương trình Tiêm chủng Mở rộng năm 2022 – 2023 đã khiến nhiều trẻ chưa được tiêm chủng vắc xin đúng lịch hoặc chưa đủ liều, hình thành ”khoảng trống miễn dịch” lớn, từ đó làm tăng nguy cơ mắc bệnh sởi. Ngoài ra, bệnh sởi còn có thể bội nhiễm với các vi khuẩn khác, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như viêm tai giữa, viêm xoang, viêm phổi, viêm phế quản, viêm màng não, tiêu chảy, khô loét giác mạc mắt… Trong đó, viêm phổi sau khi mắc sởi là biến chứng nghiêm trọng, điều trị khó khăn, là nguyên nhân biến chứng có tỉ lệ tử vong cao nhất do gây suy hô hấp nặng, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ em – nhóm đối tượng có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, trí nhớ miễn dịch chưa đủ trưởng thành, khả năng đề kháng với bệnh tật còn yếu.

Thạc sĩ Diệu Thúy nhấn mạnh: “Bộ Y tế khuyến cáo tất cả trẻ em dưới 2 tuổi cần được tiêm đủ 2 liều vắc xin sởi trước khi đi học mẫu giáo để phòng tránh nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng nguy hiểm. Nên bắt đầu tiêm sởi cho trẻ từ lúc 9 tháng tuổi và nhắc lại vắc xin có chứa thành phần sởi từ 12 tháng trở đi. Nếu không thể tiêm lúc 9 tháng, cần tiêm bù vắc xin sởi càng sớm càng tốt với 2 liều cách nhau từ 1 – 3 tháng tùy tình hình dịch tễ tại địa phương.”

Không chỉ sởi, nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác cũng đã xuất hiện các ca bệnh tản phát, rải rác từ đầu năm và có xu hướng gia tăng mạnh vào mùa hè năm nay, điển hình là bệnh ho gà. Chỉ trong 5 tháng đầu năm 2024, gần 120 ca ho gà đã được ghi nhận, gần 60% trong số đó là trẻ dưới 2 tháng tuổi, với 80% trong số ca này được xác định là do trẻ chưa được tiêm hoặc chưa tiêm đầy đủ vắc xin. Một số trường hợp ho gà ở người lớn cũng ghi nhận là nguồn lây cho trẻ, trở thành một trong những yếu tố nguy cơ mắc bệnh ho gà ở trẻ nhỏ.

Tại Việt Nam, vắc xin ho gà được tích hợp trong các loại vắc xin phối hợp (6 trong 1, 5 trong 1) và được khuyến nghị trong chương trình tiêm chủng mở rộng hoặc dịch vụ y tế, với phác đồ gồm 4 mũi tiêm trong 2 năm đầu đời. Tuy nhiên, vì ho gà không tạo miễn dịch suốt đời, cần tiếp tục duy trì tiêm nhắc lại cho trẻ từ 4 – 7 tuổi, 9 – 15 tuổi, phụ nữ trước và trong thai kỳ và người lớn nên tiêm nhắc mỗi 10 năm để bổ sung, tăng cường và duy trì lượng kháng thể ho gà.

Bên cạnh đó, các bệnh do phế cầu, đặc biệt là viêm phổi do phế cầu, rất phổ biến và nguy hiểm ở trẻ em trong kỳ nghỉ hè. Viêm phổi do phế cầu có thể dẫn đến nhiễm khuẩn huyết, vi khuẩn theo đường máu có thể xâm lấn và tấn công đến hệ thần kinh trung ương, gây viêm màng não. Khi não đã bị tổn thương, tỷ lệ cứu sống rất thấp, tiên lượng cực kỳ xấu và cho dù may mắn sống sót sau bệnh, trẻ vẫn phải đối diện với nguy cơ di chứng khuyết tật về trí tuệ và vận động rất cao như điếc, suy giảm trí nhớ, động kinh…,có thể kéo dài suốt đời.

Ngoài ra, mùa hè với độ ẩm không khí cao, hình thành nhiều ao tù nước đọng là điều kiện thuận lợi cho muỗi Culex sinh sản và hoạt động mạnh mẽ. Trong khi trẻ em vào mùa hè thường được phụ huynh tạo điều kiện về quê thăm ông bà ở vùng nông thôn, làm tăng khả năng trẻ tiếp xúc với muỗi, bị muỗi đốt và lây truyền bệnh từ muỗi, điển hình là bệnh viêm não Nhật Bản. Viêm não Nhật Bản là nguyên nhân chính gây nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương ở cả trẻ em và người lớn tại châu Á, bao gồm Việt Nam. Bệnh có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến nhất là ở trẻ dưới 15 tuổi với tỷ lệ tử vong khoảng 30%. Khoảng 50% người may mắn sống sót và hồi phục sau bệnh phải đối mặt với các biến chứng vận động và thần kinh như điếc, liệt, rối loạn tâm thần, rối loạn vận động và suy giảm khả năng giao tiếp.

BS Trần Huỳnh Tấn – Quản lý Y khoa, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC, khuyến cáo phụ huynh cần giúp trẻ chủ động hoàn thành tất cả các mũi tiêm chủng quan trọng trong độ tuổi và khẩn trương bổ sung các vắc xin trẻ đang bị bỏ lỡ để giảm thiểu tối đa nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm trong mùa hè.

Dưới đây là các mốc thời điểm quan trọng trong lịch tiêm chủng vắc xin cho trẻ trong 2 năm đầu đời, bác sĩ Tấn khuyến cáo phụ huynh không nên bỏ qua:

• Lúc trẻ 0 tuổi (Sơ sinh): Tiêm viêm gan B và lao.
• Lúc trẻ 2 tháng tuổi: Tiêm phế cầu khuẩn, vắc xin 6 trong 1, Rotavirus, và não mô cầu khuẩn nhóm B.
• Lúc trẻ 6 tháng tuổi: Tiêm vắc xin cúm và não mô cầu khuẩn nhóm BC. Lưu ý, do sự biến đổi liên tục của các chủng virus cúm và kháng thể duy trì ngắn dưới 1 năm, trẻ cần tiêm nhắc vắc xin cúm hàng năm.
• Lúc trẻ 9 tháng tuổi: Tiêm thủy đậu, sởi – quai bị – rubella, viêm não Nhật Bản và não mô cầu khuẩn nhóm ACYW.
• Lúc trẻ 12 tháng tuổi: Tiêm viêm gan A, viêm gan AB, sởi – quai bị – rubella.
• Lúc trẻ 24 tháng tuổi: Tiêm tả, thương hàn.

Sau giai đoạn 2 năm đầu đời, nhóm trẻ dưới 7 tuổi và dưới 15 tuổi cần tiêm nhắc lại các mũi vắc xin phòng ho gà, bạch hầu, uốn ván và tiêm đầy đủ các loại vắc xin khác như sởi, thủy đậu, HPV, viêm não Nhật Bản và não mô cầu để đảm bảo miễn dịch toàn diện. Dưới đây là các vắc xin trẻ cần tiêm theo từng độ tuổi mà phụ huynh có thể tham khảo và chủ động đưa con đi tiêm phòng:

Ngoài việc tiêm vắc xin, phụ huynh cần lưu ý bảo vệ sức khỏe của con trong mùa hè này bằng cách nâng cao ý thức phòng bệnh, cập nhật thông tin và thực hiện đúng các khuyến cáo của các cơ quan y tế. Đồng thời, cho trẻ mặc quần áo thoáng mát, thấm hút mồ hôi tốt và tránh cho trẻ vận động cường độ cao liên tục quá 2 giờ dưới nắng, dừng ngay các hoạt động nếu trẻ cảm thấy khó chịu và đưa vào nơi có bóng mát nghỉ ngơi.

Đối với trẻ dưới 6 tháng, nên tăng cường bú mẹ và mẹ cũng cần uống nhiều nước hơn để cung cấp đủ sữa cho con; trẻ từ 6 tháng trở lên có thể uống thêm nước đun sôi để nguội, trẻ lớn hơn cần nhắc nhở uống nước thường xuyên để tránh mất nước. Không thay đổi đột ngột nhiệt độ môi trường sinh hoạt của trẻ, tránh cho vào phòng lạnh ngay sau khi vừa hoạt động bên ngoài về. Trang bị đầy đủ mũ, quần áo, kính mát, khẩu trang hoặc che chắn cẩn thận khi ra ngoài trời nắng và tuyệt đối không để trẻ một mình trên ô tô. Trong những ngày nắng nóng gay gắt, tắm cho trẻ bằng nước mát vừa phải để điều hòa thân nhiệt và đảm bảo bổ sung đầy đủ dinh dưỡng và vitamin (ưu tiêm vitamin A, D) để tăng cường sức đề kháng và sức khỏe cho trẻ.

Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC với hàng trăm trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc đang cung ứng đầy đủ tất cả các loại vắc xin phòng các bệnh nguy hiểm trong mùa hè và các loại vắc xin quan trọng khác cho cả trẻ em và người lớn với số lượng lớn tại mỗi trung tâm, sẵn sàng đáp ứng nhu cầu tiêm chủng vắc xin phòng bệnh mùa hè của hàng chục triệu người dân cả nước.

VNVC tự hào cung cấp các loại vắc xin chất lượng cao, nhập khẩu trực tiếp từ các tập đoàn sinh phẩm y tế hàng đầu trên thế giới. Tất cả vắc xin đều được bảo quản theo tiêu chuẩn GSP trong hệ thống dây chuyền lạnh hiện đại theo tiêu chuẩn Quốc tế cao cấp, đảm bảo an toàn cho khách hàng. Đội ngũ bác sĩ, nhân viên y tế và điều dưỡng tại VNVC tuân thủ nghiêm ngặt quy trình tiêm chủng an toàn theo quy định của Bộ Y tế.

VNVC cũng cam kết giá tiêm chủng hợp lý, cạnh tranh và ổn định nhất thị trường, duy trì mức giá bình ổn trên toàn quốc, không tăng giá bất thường kể cả khi vắc xin khan hiếm, đồng thời nỗ lực mang đến nhiều chương trình ưu đãi hấp dẫn cùng nhiều quà tặng giá trị. Đặc biệt, VNVC là đơn vị tiêm chủng tiên phong sáng tạo và triển khai áp dụng giải pháp tài chính tiêm chủng cho người dân cả nước, bao gồm: chính sách mua Gói vắc xin trả góp không lãi suất, cho phép “Tiêm vắc xin trước, trả chi phí sau” với kỳ hạn lên đến 12 tháng hoặc chia nhỏ chi phí mua Gói vắc xin thành nhiều lần thanh toán, hỗ trợ người dân, đặc biệt là các bạn trẻ, học sinh, sinh viên, nhân viên văn phòng và các chủ doanh nghiệp đang có mong muốn tiêm vắc xin, gia tăng giá trị phúc lợi cho người lao động.

Khách hàng của VNVC còn nhận được nhiều đặc quyền như nhắc lịch tiêm miễn phí, tra cứu và quản lý lịch sử tiêm chủng của gia đình qua ứng dụng “Trợ lý tiêm chủng” – app VNVC. Điều này giúp khách hàng không bỏ lỡ bất kỳ mũi tiêm quan trọng nào, đảm bảo quyền lợi sức khỏe trọn đời từ vắc xin.

Nguồn: https://vnvc.vn/nhung-loai-vac-xin-bao-ve-tre-trong-ky-nghi-he/